Nowy faszyzm

V spotkanie w ramach rocznego seminarium Pazurami i dziobem. Sztuka i demokracja prof. Krystyny Duniec

gość specjalny seminarium: Joanna Tokarska-Bakir

Czy Polska jest państwem faszystowskim? Czy przyznanie tego byłoby w „złym tonie”? Dlaczego porównania do lat trzydziestych XX wieku piętnowane są jako „histeryzowanie” nawet przez zaciekłych przeciwników obecnego rządu? Dlaczego posłużenie się słowem „faszyzm” uważane jest za nieeleganckie, a wręcz szkodliwe?
Co się stało, skoro obawa przed złamaniem zasady decorum, pogłębianiem „podziałów” i utrudnianiem „dialogu”, blokuje krytyczną refleksję nad rzeczywistością polityczną? Czy ludzie, którzy mówią o nowym faszyzmie, naprawdę „przesadzają”? Czy raczej tabuizacja tego słowa w dyskursie publicznym jest tak potężna?

Faszyzm definiowano na różne sposoby: jako ideologię lub wizję społeczeństwa, jako ustrój polityczno-gospodarczy, jako całościowy projekt cywilizacyjny. Nowy sposób rozumienia faszyzmu proponuje Klaus Theweleit. Niemiecki uczony wiąże faszyzm przede wszystkim z konstrukcją psychiczną młodych mężczyzn, mężczyzn-żołnierzy, a zwłaszcza ich seksualnością.

Mimo sporego rozgłosu polskiego tłumaczenia „Męskich fantazji”, monumentalnej rozprawy Theweleita o niemieckim faszyzmie, myśl tego badacza wydaje się przyswojona raczej powierzchownie i w niewielkich kręgach. Podobnie rzecz się ma z kolejną, wydaną po polsku książką Theweleita – „Śmiechem morderców” – po którą również sięgniemy w dyskusji. Koncepcje teoretyczne i metodologiczne z obu tekstów spróbujemy przyłożyć do polskiej rzeczywistości, szukając odpowiedzi na pytanie o charakterystykę nowego polskiego faszyzmu.

* Spotkanie odbyło się 13 grudnia 2016 r.